2024-06-01: Jadransko primorje
Jadransko primorje  
Jadransko more ili Jadran je deo Sredozemnog mora (Mediterana) i nalazi se između Apeninskog poluostrva (Italija) i Balkanskog poluostrva. Od Jonskog mora deli ga Otrantski moreuz (Otranska vrata). Ime Jadranskog mora postoji još od antičkih vremena; na latinskom se zvalo Mare Hadriaticum. Na modernim jezicima, zove se i Mare Adriatico na italijanskom, Adriatisches Meer na nemačkom, Jadransko morje na slovenačkom, Jadransko more na hrvatskom, Jadransko more na srpskom i Deti Adriatik na albanskom. U većini slovenskih jezika Jadro/Jedro je čest toponim (Jadar /Srpski/), a označava ćelijsko jedro, šire shvaćeno - središte nečega. Ime je dobilo po gradu Adriji (ili Hadria), i tako se zvao samo severni deo današnjeg Jadranskog mora, ali je vremenom ceo zaliv Sredozemlja dobio ime „Jadransko more“. U srednjem veku Balkanski Sloveni su Jadransko more nazivali Sinje more. U prošlosti Jadransko more je predstavljalo relikt nekadašnjeg praokeana Tetisa. U tercijaru dolazi do prve veće transgresije kada voda plavi prostor od Soče do Albanije. U oligocenu se more povlači do spošljašnje linije današnjih ostrva, a reke produžuju svoje tokove. Na severozapadu voda prekriva dolinu Poa, a na jugoistoku zalazi u Albaniju. Tokom miocena i pliocena Jadransko more se postepeno širi ka istoku i Dinaridima. Za vreme pleistocena obala se više puta povlačila i širila, a reke su skraćivale i produživale tokove. U postglacijalnom periodu dolazi do otopljavanja, tektonskih pokreta i klima postaje vlažnija, što je uticalo na to da more potopi niže delove kopna. Istaknutiji delovi su ostali na površini, između su se formirali kanali i moreuzi, a na kraju se konačno obrazovao i današnji Jadranski arhipelag. Svake godine more se širi na račun kopna za 2,5 mimiletara, odnosno za jedan metar u periodu od 400 godina. More se pruža od Tršćanskog zaliva do Otranstkih vrata pravcem severozapad-jugoistok na dužini od 783 km. Na severu dopire do 45° 47' sgš, duboko zadirući u kopno Evrope. Prosečna širina mora je oko 87-210 km, a Otranskog moreuza 72-100 km. Mnoštvo ostrva na severnoj i istočnoj obali Jadranskog mora smanjuje širinu otvorenog mora u tom delu na oko 145 km. Totalna površina mora je 138.595 km², a dužina obale 7847 kilometara. Dubina Jadrana u Tršćanskom zalivu iznosi 23 metra i to je najmanja izmerena dubina. Do linije Pula-Ankona dubine ne prelaze 50 metara, što je posledica akumulacije materijala alpskih reka. Ka jugoistoku do linije Biograd-Padeco dubine se kreću do 70-100 metara. Odatle sledi Jabučka potolina koja se prostire pravcem Žirje-ušće Peskare i tu je najniža tačka na 277 metara. Ovime se završava severni plići deo Jadranskog basena. Od Jabučke potoline ka jugoistoku dno se postepeno izdiže u Palagrušku prečagu sa dubinama od 130-170 metara. Na njoj su se u vidu luka izigla usamljena ostrva Lastovo, Palagruža, Pijanoza i Tremiti. Dalje ka jugoistoku sledi Južnojadranska kotlina dugačka 300 km i široka oko 85 km. Ovde je izmerena najveća dubina Jadrana — 1330 metara, na oko 80 kilometara jugozapadno od Herceg-Novog. Od kotline se dno postepeno izdiže sve do 741 metra na liniji Valona-Otranto, gde se nalaze Otrantska vrata i Jadran prelazi u Jonsko more. Prosečna dubina basena je oko 240 metara. Jadransko more se ubraja u topla i plava sredozemna mora. Leti temperatura iznosi od 23 do 27°C pa i više. Voda je najtoplija u avgustu. Providnost je najveća iznad najdubljih delova i iznosi do 56m.

Ulcinj, CG
 
 od