U Srbiji je socioekonomska i politička kriza bila duboka i dugo je trajala što je uticalo i na smanjenje broja živorođene dece, ali i na smanjenje broja sklopljenih brakova. Istovremeno, zabeležen je rast migracije u društvu. Tokom devedesetih godina prošlog veka računa se da je u Srbiju došlo više od pola miliona izbeglica i oko 250.000 raseljenih sa Kosmeta. Nesigurnost i kriza negativno su uticali na demografska kretanja, kaže Goran Penev, istraživač u Centru za demografska istraživanja Instituta za društvene nauke. Na negativna kretanja u demografiji uticao je i takozvani tranzicioni šok.

Posledice tranzicionog šoka

Tranzicioni šok, a pogotovo gubljenje posla i neizvesno traženje novog, promene u zdravstvenom i penzionom osiguranju, kao i pad standarda, ne samo da su uticali na smanjenje živorođene dece, već su doveli i do povećanog mortaliteta. U Rumuniji i Bugarskoj je, navodi Goran Penev, tranzicioni šok izazvao teže posledice nego Drugi svetski rat!

U tranzicionom periodu došlo je, dodaje naš sagovornik, do promene sistema vrednosti i u Srbiji. Sve su češći slučajevi da se, kako kaže Penev, „stane na prvom detetu”, jer se žene teško odlučuju da rode i drugo dete. Tranzicioni šok deluje i na muškarce. Sve se kasnije žene. I tako mladi ljudi, umesto da se, u vreme krize, brane okupljanjem u porodičnu zajednicu, sve kasnije se odlučuju da zasnuju porodicu.

Pojavili su se, kaže naš sagovornik, takozvani celibateri – parovi koji se radije odlučuju na vanbračnu zajednicu nego na brak. Po popisu iz 1991. godine, mladi od 20 do 24 godine u 25 odsto slučajeva sklapali su brakove. A po popisu iz 2002. godine, samo njih 10 odsto je stupilo u bračnu zajednicu. To je, za deset godina, smanjenje za 60 odsto!

Od ukupnog broja živorođene dece u Srbiji, 20 odsto je onih rođenih u vanbračnim zajednicama. To jeste mnogo, ali je, ako je za utehu, znatno manje nego u Bugarskoj i Sloveniji, gde je čak 45 odsto vanbračno rođene dece. U skandinavskim zemljama taj procenat je još veći.

Rast životnog standarda ne utiče i na porast broja živorođene dece. U Španiji, Portugaliji i u Grčkoj, baš u vreme najvišeg porasta životnog standarda, ostvaren je, navodi Goran Penev, najveći pad prirodnog priraštaja stanovništva i najveći pad fertiliteta, odnosno broja dece po jednoj ženi do njene 40. godine. Fertilitet u Srbiji u ovom trenutku je, dodaje Penev, isti kao u Španiji, Portugaliji i Grčkoj.

Statističke „igre” na Kosmetu

Demografska situacija na Kosovu i Metohiji je posebno zanimljiva. U Centru za demografska istraživanja Instituta za društvene nauke intenzivno su pratili demografsku situaciju na Kosmetu sve do 1991. godine, a, kako navodi Penev, neki vitalni pokazatelji praćeni su do 1997. godine.

Sredinom 1999. godine, dolaskom Unmika i Kfora na Kosmet, osnovan je Statistički zavod Kosova. U njemu se prate pojedini vitalni statistički pokazatelji, ali je, kaže Penev, ta statistika nepotpuna.

O čemu je tu reč? Na Kosmetu ne postoji osnovni podatak iz demografije, odnosno ne zna se broj stanovnika. Poslednji popis stanovništva na Kosmetu obavljen je 1981. godine, dakle pre četvrt veka. Popis stanovništva iz 1991. godine kosmetski Albanci su bojkotovali… Unmik i privremene institucije samouprave na Kosmetu više puta su zakazivali popis stanovništva, ali on još nije održan. Doduše, prošle godine je održan probni popis, ali je bio neuspešan…

Pošto nemaju osnovni podatak o broju stanovnika, niti o broju onih koji se iseljavaju, albanski statističari daju procenjene podatke. Tako, oni procenjuju da na Kosmetu trenutno živi od 1,9 do 2,2 miliona stanovnika. I tu nije kraj. U obradi podataka kao činjenicu koriste cifru od 2,5 miliona stanovnika Kosova i Metohije.

„To nije statistika, to su statističke i političke igre”, kaže Goran Penev.

No, i na Kosmet je stigla moderna tehnologija. Na sajtu se mogu naći podaci iz 2002. i 2003. godine. Tako je navedeno da je 2002. godine na Kosmetu bilo 36.136 živorođenih, a već naredne, 2003. godine taj broj je opao za četiri hiljade. To je, tvrdi Goran Penev, značajno smanjenje. I ovaj slučaj ukazuje na to, dodaje naš sagovornik, da se poslovi u statistici i u demografiji moraju valjano raditi.

Ostale vestiArhiva