Predstojeća prva poseta pape Benedikta Šesnaestog Turskoj 29. novembra s pažnjom se iščekuje u celom svetu. Ali, najava susreta poglavara Rimokatoličke crkve s vaseljenskim patrijarhom Vartolomejom izaziva i nedoumice u pravoslavnom svetu. Vatikan je carigradskog patrijarha nazvao „glavom Istočne pravoslavne crkve i duhovnim vođom 250 miliona pravoslavnih hrišćana”.

Predstavnik Ruske pravoslavne crkve pri evropskim međunarodnim organizacijama, episkop Beča i Austrije Ilarion je odmah reagovao rekavši da je zabluda predstavljati konstantinopoljskog patrijarha liderom Pravoslavne crkve.

– Patrijarh Vartolomej je primus inter pares – prvi među jednakima u porodici istočnih pravoslavnih crkava. I to prvenstvo je po časti, a ne po vlasti – ističe vladika Ilarion.

Dr Radomir V. Popović, profesor na Pravoslavnom bogoslovskom fakultetu u Beogradu, povodom papine posete Turskoj kaže da u pravoslavnom svetu danas postoji opravdan strahovalje da se od Carigrada ne pravi „pravoslavni Vatikan” ili Rim, jer to nije u duhu Istočne pravoslavne crkve koja je policentrična i saborski funkcioniše.

„Treći Rim”

– Možemo razumeti zapadni svet da tako gleda na stvari, jer je Rim centar hrišćanske misije i to dobro funkcioniše. Pravoslavna alternativa sa Moskvom kao „trećim Rimom” znamo kako je završena. Danas postoji opasnost da se crkva po ugledu na države ovozemaljski organizuje, ali predominacija duhovnog imperijalizma za pravoslavlje nije dobra bez obzira na to da li reč o Carigradu, Jerusalimu ili Moskvi – kaže Popović.

Odnosi između Rimokatoličke i Pravoslavne crkve poslednjih nekoliko vekova sveli su se na odnose Rima i Carigrada što, po Popoviću, nije najbolje rešenje.

– Papina poseta Istanbulu je veoma značajna upravo zbog položaja svih hrišćanskih denominacija u Turskoj koja namerava da uđe u Evropsku uniju. U ovoj zemlji ima i Jermena, rimokatolika, unijata, protestanata i vernika dohalkidonskih crkava – kaže ovaj profesor opšte istorije crkve.

Popović procenjuje da Carigradska patrijaršija danas ima oko pet miliona vernika, računajući Kiparsku pravoslavnu crkvu, Crkvu na Kritu i dijasporu grčkog govornog područja. U samoj Turskoj živi svega nekoliko hiljada pravoslavnih hrišćana. Početkom osmog veka carigradski patrijarh je sebi dodao pridev ikumeniki – vaseljenski

na šta su negativno reagovali tadašnji rimski episkopi.

– Hristova crkva je vaseljenska, ali na regionalnom nivou postoje patrijarsi i mitropoliti Carigrada, Aleksandrije, Rima, Kijeva...

Moderni svet ima unutrašnju potrebu za centrima, pa se to ogleda i na duhovnom planu. Čak i protestantizam ima tendenciju da ima svoj centar, iako oni beže od toga, jer su se jednom odvojili od prvog Rima. U šali često protestantima kažemo da je Ženeva njihov Rim – ističe Popović.

Kanon Halkidonskog sabora

Problem zašto vaseljenskog patrijarha mnogi smatraju glavom Istočne pravoslavne crkve nastao je kada su se milioni pravoslavaca početkom 20. veka sticajem istorijskih okolnosti našli kao konfesionalna manjina u zapadnom svetu. Oni su jezički i duhovno bili vezani za svoje države matice i pomesne autokefalne crkve. Carigradski patrijarh Meletije Četvrti je tada u svojim poslanicama rekao da sva ta pravoslavna dijaspora potpada pod upravu Carigrada što je otvorilo sporove.

– Pogrešno je pozivanje pojedinih teologa na 28. kanon Halkidonskog sabora po kojem sva pravoslavna dijaspora ne pripada autokefalnim pomesnim crkvama, već Carigradskoj patrijaršiji. Takvo tumačenje nije validno, jer se u tom saborskom pravilu ne spominje dijaspora, već varvari. A ta reč od antičkih vremena pa do srednjeg veka u grčkom govornom području označavala je one koji ne govore grčki.

Danas u Čikagu ima više pravoslavaca nego u Jerusalimu ili Antiohiji, da ne govorimo o Carigradu. Ko je znao za Čikago, Njujork ili Kaliforniju u vreme četvrtog Vaseljenskog sabora – objašnjava Radomir Popović.

Istorijske forme i okviri crkve za dve hiljade godina objektivno su se menjali. Pitanje dijaspore postoji tek nepun vek i to je, kako ističe Popović, za crkvu kratko vreme da se na osnovu kanonskih odredaba može lako rešiti. Kanonska teorija je pisana u nekom drugom vremenu kada se nije znalo za pomenuti kontekst.

Svi sporovi i nedoumice koje postoje u pravoslavnom svetu, kao što različita gledanja na dijaspore, ali i pitanje kalendara, sticanja autokefalija ili mešovitih brakova, trebalo bi rešavati na saborima.
– Šteta je što taj saborni princip slabo funkcioniše. Bilo bi dobro da se poglavari svih pravoslavnih autokefalnih crkava, umesto dopisivanja pismima, sastanu jednom u pet ili deset godina, po ugledu, recimo, na anglikance koji se okupljaju u Lamertu i raspravljaju o svim otvorenim pitanjima. Da ne spominjemo rimokatolike koji imaju neprekinuti kontinuitet vaseljenskih sabora. Vreme je da i pravoslavni svet počne da funkcioniše na sabornom nivou kao Hristova crkva – smatra Popović.

Ostale vestiArhiva