Blage padine, stogodišnje šume, čuveno vinogorje i mnogobrojni manastiri, osnovna su obeležja Fruške gore koja izranja na južnom obodu panonske ravnice. Dok se približavamo Iriškom vencu, u mislima nam odzvanja rima Jove Jovanovića Zmaja: „Zirneš li kud - lepota svud”. U Informativnom centru Nacionalnog parka „Fruška gora”, čeka nas direktor, Konstantin Plužarević.
- Park obuhvata površinu od 25.525 hektara oko koje se nalazi zaštitna zona od 66.090 hektara. Prostornim planom su proglašena tri režima zaštite. U prvom, na 3,7 odsto teritorije, zabranjen je pristup svima, osim onima koji obavljaju naučnoistraživačke radove. Na području Nacionalnog parka su tri veštačke akumulacije: „Sot” (kod istoimenog naselja delom okruženog šumom lovnog rezervata Vorovo), „Bruja” (kod naselja Erdevik, čija voda delom potiče od termalnih izvora) i „Moharač” (takođe kod naselja Erdevik). Ledinačko jezero se ne ubraja među ova zato što nije urađena rekultivacija kamenoloma - navodi naš domaćin.

Grebenom s kraja na kraj planine
Fruška gora je dugačka 78, a široka oko 15 kilometara. Duž glavnog grebena, bila planine, vodi put koji je trasirao još princ austrougarski, Eugen Savojski. Ova saobraćajnica ima višestruku namenu. Izletnicima olakšava dolazak do mnogobrojnih lokaliteta, a zaposlenima posao nadzora i zaštite u nacionalnom parku koji se prostire na istočnoj strani planine, od manastira Velika Remeta, pa do sela Vizića na zapadu i Stražilova na severu.
Idući grebenom, bili smo u prilici da se divimo lepoti prirode i pogledu koji s jedne strane seže do Avale, a sa druge zaranja u plavetnilo Dunava. Na nas je najjači utisak ostavila čistoća: uprkos velikoj posećenosti nigde ni opuška, a kamoli najlon kesa i plastičnih flaša.
- Trudimo se da tako bude na celoj površini Parka, koji zahvata teritoriju osam opština - objašnjava nam inženjer šumarstva Goran Matić, rukovodilac službe za planiranje zaštite.
- Fruška gora je jedinstven prirodni fenomen jer je grade stene iz gotovo svih geoloških perioda (počevši od najstarijeg paleozoika), raznovrsnog sastava, načina postanka i različite starosti. Očuvana bogata fosilna fauna i flora nekadašnjeg Panonskog mora predstavljaju posebnu vrednost ovog nacionalnog parka . Na osnovu njih je rekonstruisan tok promena na Fruškoj gori u poslednjih 200 miliona godina - kaže Matić.

Tamo gde caruje lipa
U Nacionalnom parku „Fruška gora” 90 odsto površine zauzimaju šume.
- Ovde je najveća koncentracija lipove šume u Evropi. To je agresivna vrsta koja je promenila sliku autohtone vegetacije Fruške gore, za koju je bila karakteristična šuma hrasta kitnjaka u višim delovima, a na nižim nadmorskim visinama, prema Erdeviku, šume hrasta lužnjaka. Danas imamo mešovite zajednice lipe, hrasta, bukve, graba, a radimo i na podmlađivanju hrastovih šuma - navodi naš sagovornik.
Živi svet Fruške gore je priča za sebe. Floru čini oko 1500 biljaka i više od 40 vrsta ima status prirodne retkosti. Sliku ovog prirodnog dobra upotpunjuje tridesetak vrsta orhideja, od kojih 18 ima međunarodni značaj.
Carstvo gljiva čini oko 400 do sada poznatih vrsta. Od jestivih pečuraka se mogu naći sunčanica, lisičarka, đurđevača, pravi vrganj...
U bogatoj fauni ističu se zaštićene vrste insekata, a od 13 vrsta vodozemaca i 11 vrsta gmizavaca, najugroženiji su šareni daždevnjak i jedina otrovna zmija na planini - šarka.
Nacionalnim parkom leprša 500 vrsta leptira, a nebom jezdi 211 vrsta ptica, a 130 se tu i gnezdi, što ga čini jednim od najvažnijih područja gnežđenja retkih ptica u Srbiji. Među pticama je i orao krstaš, najugroženija sorta sa svetske „crvene liste”. Za sada, kod nas, jedino na Fruškoj gori postoje njegova gnezda.
U parku je prebrojano blizu 60 vrsta sisara. Od krupnijih se viđaju šakal, divlja mačka, srna... Lovište parka obuhvata površinu od 22.429 hektara.
Riba ima samo u veštačkim akumulacijama, jer su potoci, iako mnogobrojni, na Fruškoj gori mali i nestalni.

Rasuti biseri
- Gde vidite topolu, tu je i izvor, a ima ih dosta po grebenu Fruške gore - poučava nas inženjer Matić. S izvora Kozarica vodu je pio i sveti Sava, dok je Skevina jama, nedaleko od Iriškog venca, bila izvor za 12.000 vojnika. U planu je obnova postojećih izvora, a za sada su uređene tri česme.
Na Fruškoj gori postoje tragovi života još od praistorijskih vremena. Od Rimljana su ostale ruševine tvrđava i nekropola. Ovaj deo Panonske nizije bio je tokom čitave istorije pozornica burnih istorijskih događaja. U novijem periodu, od 1941. do 1945. godine čitavo područje predstavlja poprište borbi, skloništa i zbegova, o čemu svedoči spomenik na Iriškom vencu.
Ipak, najznačajniji spomenik kulture predstavlja 17 pravoslavnih manastira, raspoređenih po celoj planini, rasutih poput bisera. Oni su izvan granica Nacionalnog parka, ali takođe u zaštićenoj zoni, kao i Sremski Karlovci.

Ostale vestiArhiva